به گزارش سینماپرس، سیصد و پنجمین نشست تخصصی کارشناسی اندیشکده فضای مجازی مرکز مطالعات ژرفا و جبهه انقلاب اسلامی در فضای مجازی با حضور مقصود نعیمی ذاکر مدیر پیشین مرکز پویانمایی صبا و کارشناس رسانه در محل مرکز ژرفا برگزار شد.

نعیمی ذاکر در ابتدای این نشست عنوان کرد: تعداد کم عوامل به خصوص اتاق فکر کوچک برنامه «همرفیق» یکی از نقاط ضعف «همرفیق» تلقی می‌شود. اینکه شهاب حسینی یکی از اهالی فرهنگ است با توجه به سوابق وی برای ما قابلیت پذیرش دارد اما حضور حسینی به تنهایی برای غنای برنامه کافی نیست، قطعاً نقش تهیه‌کننده نیز در محتوا اندک است بنابراین می‌توان گفت که این برنامه محصول ایده و تلاش فکری شهاب حسینی است.

وی افزود: شهاب حسینی می‌توانست با تکیه بر فرهنگ لغت دهخدا تصویر بهتری از واژه «همرفیق» در قاب تصویر خلق کنند، در این لغت نامه از تعبیر «یار، دوست، همدم، همراه و همنشین» برای توضیح کلمه «رفیق» استفاده شده است اما «همرفیق» حتی از واژه «رفیق» نیز معنای عمیق‌تری دارد، «همرفیق» در فرهنگ دهخدا به معنای ۲ انسانی است که پدر و مادر یکسانی دارند حتی در توضیح آن آورده‌اند که «رجوع شود به واژه هم‌پدر» اما برنامه «همرفیق» امروز چنین پیامی به مخاطب صادر نمی‌کند.

نعیمی ذاکر یادآور شد: به طور معمول اسم مفهوم محتوایی دارد که مخاطب در طول برنامه به دنبال تحقق آن است. سوال این است که آیا برنامه به دنبال تبدیل «رفاقت» به «همرفیقی» است؟ خیر، چنین مسئله‌ای احساس نمی‌شود، این امکان وجود داشت که عوامل با یک طرح پژوهشی متقن عمق بیشتری به برنامه بدهند بنابراین به اعتقاد بنده مهمترین نقطه ضعف برنامه «هم‌رفیق» نبود یک «فرآیند دقیق طرح و برنامه‌ریزی» شده است.

این کارشناس رسانه معتقد است، سازندگان یک برنامه گفتگومحور باید پیش از برنامه با مهمان برنامه طرح موضوع داشته باشند و هماهنگی‌های اولیه صورت بگیرد تا مخاطب به مرور از پرسش‌های تکراری و فاقد طرح فکری دچار دل‌زدگی نشود. محیط استودیو باعث می‌شود که مخاطب به دنبال برخی صحبت‌ها یا واکنش‌های مهمان یا میزبان آنها را تشویق کند اما این تحسین بر اثر دریافت پیام شما نیست، بلکه صرفاً شرایط محیطی چنین ایجاب می‌کنند بنابراین طراح یک برنامه گفتگو محور باید در جهت تحقق این آرمان حرکت کند که بر اثر دریافت پیام برنامه مخاطب آنها را مورد تحسین قرار دهد. در حالی که در برنامه «همرفیق» احساس نمی‌کنید که برنامه چند آیتم دارد، گویی یک روند خطی دارد!

نعیمی ذاکر افزود: کپی برداری صرف از نمونه‌های خارجی ریشه برخی مشکلات «همرفیق» است. میزانسن برنامه، عناصر دکور و سایر نمادهای برنامه به دلیل کپی‌برداری صرف از برنامه‌های غربی با مخاطب ایرانی پیوند برقرار نمی‌کند، گویی با استفاده از عناصر معماری غربی به دنبال تصویرسازی از شهر یزد باشیم! اگر بخواهیم رفاقت ایرانی در این برنامه به نمایش گذاشته شود، اجزای برنامه هریک باید حاوی این باشند. البته صحبت‌های کارشناسان ناظر به محدود کردن یا حذف این برنامه نیست، بلکه تلاش داریم تا پیشنهاداتی ارائه کنیم که استفاده از آنها روند برنامه را بهبود ببخشد.

وی تصریح کرد: استفاده از المان‌های فرهنگی ناهمگن با فرهنگ ایرانی اشتباه دیگر سازندگان برنامه «همرفیق» است به نظر می‌آید یکی از این نمادها استفاده از گروه موسیقی «جاز» است که قرابتی با فرهنگ ایرانی ندارد. آیا برنامه پاسخی واضح برای سوال احتمالی مخاطبی که بپرسد چرا از موسیقی ملی ایرانی در برنامه استفاده نشده است، دارد؟ قصد ارزش‌گذاری نداریم که موسیقی «جاز» را نفی یا تأیید کنیم، صرفاً یک پیشنهاد و پرسش ارائه می‌دهیم. قویاً اعتقاد دارم که برنامه‌های ترکیبی نیاز به یک تیم طرح برنامه قوی دارد، قصد نیت خوانی ندارم که استفاده از این گروه موسیقی با چه نیتی انجام شده است به خصوص که آقای حسینی خود پایبند به ارزش‌های ملی و مذهبی هستند اما چرا باید در همه برنامه‌ها یک گروه موسیقی ثابت استفاده شود؟

وی یادآور شد: برای مثال این امکان وجود نداشت که در هر برنامه یک گروه موسیقی از اقوام مختلف ایرانی دعوت کنیم؟ اگر سازندگان برنامه ادعای همرفیق بودن با مخاطب را دارند، آیا این امکان وجود نداشت که رفاقت خود را بین اقوام نیز تعمیم دهند؟ «همرفیق» با توجه به نمادهایی که استفاده کرده است به زعم بنده فقط جلوه‌هایی از رفاقت در الگوی غیرایرانی را نمایش می‌دهد، مثال آن نیز همین گروه موسیقی است که قرابت فرهنگی با ما ندارد. آیا این امکان وجود نداشت که گروه موسیقی از آلات موسیقی ایرانی در اجرای خود استفاده کنند؟

وی در ادامه گفت: عدم اتکای پرسش‌های مجری به «پژوهش و کار مطالعاتی» را یکی از نقاط قابل بحث دیگر این برنامه می‌دانم. هنگامی که پرسش‌های مجری فاقد پشتوانه پژوهشی باشد، ناظر به شخصیت مهمان برنامه نیست به این معنا که پرسش‌های شما از ۲ مهمان متفاوت، یکسان است! یا امکان دارد که مهمان برنامه پاسخی به شما بدهد که ذهن مجری در لحظه قادر به ادامه بحث نباشد، این از خصوصیات بارز اجرای تلویزیونی است، مجری باید این توانایی را داشته باشد که پرسش‌های جدید از پاسخ مهمان طراحی کند.

به زعم نعیمی ذاکر ضعف در چیدمان عناصر صحنه نکته دیگری است که در برنامه «همرفیق» شاهد آن هستیم. وی در این زمینه توضیح داد: نمایش رفاقت در جامعه ایرانی، هدفی است که سازندگان این برنامه به ادعای خود آن را دنبال می‌کنند، آیا نشستن مجری در پشت میز اداری سنخیتی با هدف برنامه دارد؟ محیط برنامه به سازمان‌های اداری شباهت پیدا کرده است، گویی مهمان برنامه یک ارباب رجوع در سیستم اداری مقابل مجری قرار دارد. این در حالی است که در فرهنگ ایرانی جمع‌های دوستانه به این نحو شکل نمی‌گیرد بنابراین حتی دکوراتور نیز معنای نام برنامه را متوجه نشده است! معتقدم؛ علت این اتفاق، تقلید کورکورانه از نمونه‌های غربی است. اگر دکور، موسیقی و پرسش‌های مجری با فرهنگ ایرانی هم‌خوانی نداشته باشد به موفقیت دست پیدا نمی‌کند.

نعیمی ذاکر اضافه کرد: «همرفیق» می‌توانست برای نمایش ارزش واژه رفاقت از الگوهای معنایی دیگر نیز استفاده و این واژه را در ساحت خانواده نیز تداعی کند. انسان می‌تواند رفیق مادر، برادر، پدر یا خواهر خود باشد، هر فردی در محیط مدرسه هم این امکان را دارد که رفاقت صمیمانه با دوستان خود پیدا کند، یک دانشجو نیز می‌تواند رفاقتی صمیمانه با استاد خود داشته باشد و مصادیقی متعددی از این دست که عوامل برنامه از آن غافل شدند. چرا سازندگان این برنامه رفاقت را محدود به هنرمندان کرده‌اند و سوژه‌هایی از این دست را برای برنامه سازی استفاده نکردند. نمی‌دانم قاعده انتخاب مهمان در برنامه‌های رسانه‌ای چیست ولی نمی‌توان در تمام برنامه‌های رسانه‌ای به سلبریتی‌ها رسمیت داد، آنها را تحت عنوان گروه مرجع به مردم معرفی کرد و مدتی بعد از آنها گله کرد که چرا در فرآیندهای سیاسی از این قشر پیروی می‌کنند!

وی در پایان صحبت‌هایش بیان کرد: استفاده شهاب حسینی از اشعار حافظ و دیگر شاعران بزرگ ایران زمین که نشأت گرفته از حافظه قوی وی است به زعم بنده جزو نقاط مثبت برنامه محسوب می‌شود اما پرسش ما این است که آیا این امکان وجود نداشت که واژه رفیق با استفاده از اشعار همین شعرا معنا شود؟ فقدان طرح مدون باعث شده است که گاهی مهمانان برنامه گفتگو را طوری هدایت کنند که بیشتر جنبه شخصی دارد و اطلاعات ارائه شده برای مخاطب جذابیتی ندارد. باز هم تکرار می‌کنم که نداشتن طرح جامع تولید مهمترین نقطه ضعف برنامه «همرفیق» است، پیشنهاد مشخص ما افزودن تیم طرح و برنامه به عوامل اجرایی برنامه است بنابراین شهاب حسینی برای ارتقای این برنامه باید به تمام ارکان «همرفیق» توجه و از مشورت یک تیم قدرتمند طرح‌ریزی استفاده کند.